Дунёнинг ривожланган мамлакатларида давлат ва жамият бош­қаруви, иқтисодиёт, саноат, ижтимоий ҳимоя, таълим, тиббиёт, банд­лик, қишлоқ ҳўжалиги, мудофаа, хавфсизлик, туризм ва бош­қа соҳаларда замонавий ахборот технологиялари ва сунъий интеллект воситалари тобора кенг қўлланмоқда. Жумладан, тиббиётда касалликларни барвақт аниқлаш, ташхислаш, самарали даволашнинг илғор усулларини ишлаб чиқиш, беморларни кузатиш ва соғ­лиқни сақлаш тизимини бошқаришда янги-янги имкониятлар эшикларини очмоқда.

Ўзбекистонда ҳам ахборотлаштириш ва рақамли иқтисодиётни ривожлантириш орқали 2030 йилга қадар инновацион тараққий этган етакчи давлатлар қаторидан ўрин эгаллаш долзарб вазифа қилиб белгиланган. Бу устувор йўналиш бўйича соғлиқни сақлашда ҳам дадил одимлар ташланмоқда.

Сунъий интеллект (СИ) – компьютерлар ёки бошқа ахборот технологиялари орқали инсон ақлининг айрим вазифаларини автоматлар ёрдамида бажариш жараёнидир. Унинг асосий мақсади – инсоннинг ақлий фаолиятини компьютер ёрдамида такрорлаш ва унинг фао­лият самарадорлигини оширишдан иборат. Замонавий сунъий интеллект турли амалларни бажаришга мўлжалланган алгоритм ва дастурий тизимлардан иборат бўлиб, инсон онги бажариши мумкин бўлган бир қанча вазифаларни мураккаб таҳлиллар ва катта ҳажмдаги маълумотлар билан ишловчи дастурлар асосида бажариш ор­қали мантиқли хулоса, аниқ ечимлар тақдим этиш "қобилияти"га эга "ақлли" технология ҳисобланади.

Дунё тиббиётида СИ касалликларни аниқлаш, даволаш жараёнларини оптималлаштириш ва тиббий хизматларни яхшилашда муҳим аҳамият касб этмоқда. Айниқса, катта ҳажмдаги тиббий маълумотларни тез ва аниқ таҳлил қилиш билан касалликларни эрта аниқлаш ва тўғри ташхис қўйишдаги роли ошмоқда. Рентген, МРТ ва УТТ тасвирлари, бошқа турдаги таҳлилларни мазкур технология ёрдамида хулосалаш, яъни ташхис ва муо­лажа белгилашда инсон омили билан боғлиқ хатолар кескин камаймоқда, асоратлар хавфи даражаси энг қуйи даражага тушмоқда.

Аммо бу мулоҳазалар зинҳор СИ врачнинг ролини сусайтирар экан, дегани эмас. Аксинча, у тиббиёт ходимларининг муолажа жараёнларининг бориши, касалликнинг кечиши, жарроҳлик муолажаларидан кейинги ҳолатни кузатиш каби юкламаларни енгиллатиб, ишдаги натижадорликни оширишга ёрдамлашади. Геномика, протеомика ва бошқа биомоле­куляр маълумотларни таҳлил қилиш орқали, ҳар бир инсон учун энг мақбул даражадаги даволаш усулларини белгилашда шифокорнинг ишончли дастёрига айланади. Ҳатто, автоматлаштирилган электрон тиббий ёзув тизимлари ва виртуал ассистентлар шифокорларга маъмурий ишларда ҳам кўмаклашади. Шунингдек, жуда катта ҳажм­даги тиббий маълумотларни таҳлил қилиш, самарали қайта ишлаш имконини беради.

Хуллас, тиббиётга сунъий интеллект кириб келиши билан соғ­лиқни сақлашда инқилобий ўзгаришлар амалга оша бошлади. Яқин келажакда у тиббиётнинг инсонпарварлик ролини янада оширади, шифокорларнинг инновацион салоҳиятини тағин ҳам такомиллаштиради.

Муҳаммад ОБИЛОВ,

журналист.