Низомиддин мир Алишер Навоийнинг илмий-адабий мероси маънавий камолот мактабидир. Бу табаррук манба салкам олти асрдирки, инсониятга комилликдан сабоқ бериб келмоқда. Яна таъкидлаш   жоизки, Навоий асарлари жаҳон илмий жамоатчилигида тобора катта қизиқиш уйғотмоқда, уларни ўқиб-ўрганиш, тадқиқ этиш ишлари изчил олиб борилмоқда. Келинг, бу дам улуғ бобомизнинг бетакрор ва беназир мисраларига жо бўлган ҳикматлардан баҳраманд бўлайлик.

Ҳар кимки чучук сўз элга изҳор айлар,

Ҳар нечаки ағёрдурур ёр айлар,

Сўз қаттиғи эл кўнглига озор айлар,

Юмшоғи кўнгулларни гирифтор айлар.

Улуғ бобокалонимиз васият қилмоқдаки, ҳар кимки атрофидагиларга самимий ва беғараз сўзлаш билан душманни ҳам дўстга айлантира олади. Аччиқ тил эса одамларга ҳамиша озор етказиб, меҳр гиёҳини қуритади. Ширин тил дилга ором бағишлаб, ўзаро аҳиллик, меҳр ришталарини боғлаб, меҳр-муҳаббатни қарор топтиради.

Камол эт касбким, олам уйидин

Санго фарз ўлмағай ғамнок чиқмоқ.

Жаҳондин нотамом ўтмак биайниҳ,

Эрур ҳаммомдин нопок чиқмоқ.

Донишманд бобомиз уқтирмоқдаки, инсон бўлиб яралдинг, комилликка интил, камолот соҳиби бўл. Бурчинг умрингни беҳуда совуриб, олам уйидан хайрли амалларсиз ўтишдан иборат эмас. Мукаммалликка эришмаслик ҳаммомга кириб, ювинмай чиқишдек бўлади.

Чақимчи гап ташиб, одамлар ўртасида адоват ва хусумат уруғини сочмай туролмайди. Улар ҳақида Алишер Навоий айтади:

Бу ёзуқ бас кишигаким, элдин -

Ҳар на сўзким эшитти -фош этти.

Тоғ эшитганин дер, гуноҳидин -

Гўйиё Тенгри ани тош этти.

Эшитган сўзини бошқаларга ёядиганлар, Навоий таъбирича, тошга ўхшайди. Чунки тоғ янграган овозни акс-садо қилиб, ҳар ёққа тарқатавергач, гўё Тангри уни тошга айлантирган. Шундай экан, чақимчи кимнингдир омонат гапини бировларга тарқатиб, оила, қўни-қўшни, касбдошлар, дўстлар, қолаверса, жамиятда ишончсизлик кайфиятини пайдо қилиб, жаҳолатга йўл очишидан огоҳ бўлмоқ шарт.

Ноқис улдурким, ўзин комил дегай,

Комил улким, нуқсин исбот айлагай.

Ўз камолидин демас, аҳли камол.

Аҳли нуқсон ичрадур бу қилу қол.

Аллома таъкидлайдики, ким ўзини мукаммалман, комилман деса, ана шу унинг нокомиллигидир. Ҳақиқий комиллик йўлидаги одам эса ўзини ҳамиша айбли сезади. Билими ҳар неча бой эса-да, борлиқнинг илми олдида заррадек билади. Хайрли ишларни нақадар кўп қилса-да, ўзига кам кўринади. Шунинг учун камолотга етишган зотлар ўзини комилликда устувор қилиб кўрсатмайди, дейди аллома. Бундай ҳол айни нуқсонлари бисёр кимсаларда учрайди. Зеро, ким ўзини комилман, деб мақтайверса, мана шу нуқси комилликдан узоқлигидан далолатдир.

Муҳаммаджон ОБИЛОВ шарҳлари.