2024 йил 6 декабрдан Ўзбекистон Республикасининг "Манфаатлар тўқнашуви тўғрисида"ги қонуни кучга кирди.

Мазкур қонунда манфаатлар тўқнашуви, у билан боғлиқ муносабатларнинг тартибга солиниши, манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги ахборотни ошкор этишга ва манфаатлар тўқнашувини аниқлашга доир чоралар, манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ муносабатларни тартибга солиш чоғидаги ҳуқуқ ва мажбуриятлар акс этган. Мақсад барча соҳаларда ривожланишга тўсиқ бўлаётган иллат – коррупциянинг олдини олиш, шахснинг ўз мансаб ёки хизмат мавқеидан шахсий манфаатлари йўлида ноқонуний фойдаланишини бартараф этишдир. Муҳими, давлат бюджети ноқонуний ўзлаштирилиши, давлат ташкилотларида меҳнат муносабатлари ва давлат харидларининг очиқлиги ва шаффофлиги таъминланади.

Қонунда манфаатлар тўқнашувига йўл қўймаслик учун давлат органлари ва бошқа ташкилотлар ходимларига нисбатан чекловлар белгиланди. Жумладан, ходимлар шахсий наф олишга, манфаатлар тўқнашуви ҳақидаги ахборотни ошкор этиш чоғида маълумотларни яширишга, бўйсунувчи ёки назоратидаги ташкилотларда ўриндошлик бўйича ишлашга, тижорат ташкилотларининг таъсисчиси бўлишга, ўзи меҳнат фаолиятини амалга ошираётган давлат органи ёки бошқа ташкилотнинг назоратида бўлган тадбиркорлик фаолияти субъектининг акцияларига ёки устав фондидаги улушларига эгалик қилишга, унинг бошқарув органи аъзоси бўлишга, ўзи меҳнат (хизмат) фаолиятини амалга ошираётган давлат органларида ёки бошқа ташкилотларда ўзига ёки ўзига алоқадор шахс­ларга тааллуқли бўлган ишларни кўриб чиқишда вакил сифатида иштирок этишга, ўзи меҳнат (хизмат) фаолиятини амалга ошираётган ташкилотнинг мол-мулкини сотиб олишда ёки ижарага олишда ўзи иштирок этишга ҳақли эмас. Қонуннинг амалиётда кенг қўлланилишини таъминлаш, коррупциявий ҳолатлар ёки жиноятларни аниқлашда жамоатчилик иштироки катта роль ўйнайди. Ҳужжатда давлат органлари ва ташкилотларга манфаатлар тўқнашувининг олдини олишда ўрнак бўлаётган ходимларни рағбатлантириш чораларини кўриш бўйича қоида назарда тутилган. Шунга асосан Адлия вазирлиги тизимида манфаатлар тўқнашувининг олдини олишда ўрнак бўлаётган адлия органлари ва муассасалари ходимларини рағбатлантириш бўйича адлия вазирининг тегишли буйруғи қабул қилинди.

Бу каби ишлар бошқа давлат органлари ва ташкилотлари томонидан ҳам амалга оширилиши лозим. Бундан ташқари, Коррупцияга қарши курашиш агентлиги билан ҳамкорликда манфаатлар тўқнашуви ҳолатларини аниқлашда фаол ёрдам берган шахсларни рағбатлантириш тартиби ва миқдорларини белгилаш масалалари кўриб чиқилмоқда.

Шу билан бирга, мавжуд манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги хабарнома, эҳтимолий манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги декларациялар ва манфаатлар тўқнашувини ҳисобга олиш реестрининг намунавий шакллари тасдиқланди.

Манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги қонунчилик талабларини бажармаганлик учун жавобгарликни назарда тутувчи норма Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга киритилди. Унга кўра, давлат органи, бош­қа ташкилотнинг мансабдор шахси ёки ходими томонидан манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги қонунчиликда назарда тутилган манфаатлар тўқнашуви мавжудлиги ҳақида хабар бермаслик БҲМнинг 3 бараваридан 5 бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади. Худди шундай ҳуқуқбузарлик маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрорланса, БҲМнинг 5 бараваридан 10 бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Кодексда давлат органининг ёки бошқа ташкилотнинг мансабдор шахсига маълум бўлиб қолган, манфаатлар тўқнашуви тўғрисидаги қонунчиликда назарда тутилган мавжуд ёки эҳтимолий манфаатлар тўқнашувини тартибга солиш юзасидан чоралар кўрмаслик учун ҳам жавобгарлик белгиланди.

Манфаатлар тўқнашувига қарши бутун жамият биргаликда курашсагина кутилган самараларга эришамиз. Шунинг учун фуқароларимизни ушбу масалага бефарқ бўлмасликка чақирамиз.

Боймирза УСМОНОВ,

вилоят ССБ юристконсульти.